Trúc sào tên gọi khác: mao trúc, trúc to, mạy khoang hoài, sào pên, mạy khoang cái. Trúc sào có tên khoa học Phyllostachys edulis, một loài thực vật có hoa trong họ Hòa thảo. Được (Carrière) J.Houz miêu tả khoa học đầu tiên năm 1906. Đặc điểm nhận biết, đặc điểm hình thái, giá trị sử dụng, kỹ thuật trồng và khai thác trúc sào như thế nào? Tất cả sẽ có trong bài viết dưới đây.
Cây trúc sào có đặc điểm nhận biết gì?
Cây trúc sào là loại họ nhà tre không có gai nhọn, lá nhỏ, cây mọc tản. Thân ngầm dạng roi, thân khí sinh đứng thẳng và đặc biệt nhất là không có ngọn cong rủ xuống giống như các loại tre trúc khác. Kích thước cây trung bình: thân có chiều cao 5-10m, đường kính 5-7cm. Lóng dài 20-25cm, vách thân dày 0,6cm, thân cây tươi nặng 6-8kg.
Thân
Thân trúc sào thẳng và tròn đều, bề mặt láng bóng, vòng thân không nổi rõ, vòng mo là một đường gờ. Phần thân có cành thì không tròn đều. Thân khi non có nhiều lông nhỏ sẽ sớm rụng. Trúc sào phân cành ở phía trên ngọn. Giữa thân ít khi có cành mọc ra.
Lá
Phiến lá trúc sào thuôn dài, đầu vuốt nhọn, đuôi hình nêm hơi tù. Dài 12cm, rộng 1,5cm, mặt trên nhẵn, mặt dưới có phủ một lớp lông tơ. Hai mép lá có răng sắc, thìa lìa và tai bẹ lá biến thành lông sớm rụng.
Bẹ mo
Bẹ mo trúc sào hình chuông cao, đỉnh hẹp, cao 20cm và đáy rộng 9cm. Bẹ mo khá mỏng, mềm, dẻo (khác với nhiều loại mo tre thường cứng ròn) có gân dọc nổi rõ. Mặt ngoài có lông cứng màu nâu sớm rụng có nhiều đốm chấm nâu đen.
Lá mo
Lá mo trúc sào nhỏ (rộng 1cm, dài 5cm) hình mũi giáo, lật ngửa (cụp về phía lưng mo). Tai mo và thìa lìa biến thành lông dài 1cm. Hoa tự ở đầu cành của mỗi nhánh, có lá bắc dạng mo có lông. Hoa chét có nhiều hoa, mỗi nách hoa chét có hai hoa nhỏ và dài.
Hoa
Cụm hoa dạng bông, dài 5-7cm, gốc có 4-6 lá bắc dạng vảy nhỏ; đôi khi phía dưới cành hoa còn có 1-3 chiếc lá gần phát triển bình thường.
Đặc tính sinh thái của trúc sào
Điều kiện tự nhiên:
Trúc sào phù hợp với khí hậu nhiệt đới ở các vùng núi cao với hai mùa mưa nóng và mùa khô lạnh. Khí hậu này thường hay có sương, đôi khi còn có tuyết. Vì vậy trúc sào rất phù hợp trồng ở các địa hình đồi núi phía Bắc nước ta. Với độ dốc 10-30 độ, độ cao từ 400-1400 so với mặt nước biển.
Đặc điểm sinh trưởng và phát triển
Trúc sào thường được trồng thành rừng vừa và nhỏ. Thông thường được trồng từng đám khoảng 1-2ha ở sườn đồi. Khi phát triển chúng sẽ xâm lấn vào các rừng gỗ nghèo kiệt ở xung quanh tạo nên rừng hỗn giao với các loại gỗ khác.
Trúc sào có ra hoa và sau đó sẽ chết từng cây hoặc từng đám nhưng cũng chưa tìm được hạt từ hoa trúc sào. Sau khi ra hoa, cây chết, nếu rừng được chăm sóc thì thân ngầm lại tái sinh ra măng có thể tiếp tục sinh trưởng thành thế hệ rừng trúc sào mới.
Trúc sào có thân ngầm bò lan trong đất sâu tới 30cm. Thân ngầm 1-2 năm tuổi sinh thân khí sinh và thân ngầm mới. Thân ngầm khi già ít khi sinh ra măng mới.
Trúc sào cho măng từ tháng 8 đến tháng 11 âm lịch, mỗi năm có 2 vụ thu hoạch măng chính. Vụ xuân từ tháng 2 tới tháng 5, vụ phụ từ tháng 8 đến tháng 10. Măng ở đầu vụ và cuối vụ thường bị chết nhiều do quá trình tự tỉa thưa của cá thể trúc sào trong tự nhiên.
Số cây trên 1 ha thường là 15.000 – 26.000 cây. Tỷ lệ ở những cấp tuổi tùy thuộc và trạng thái rừng. Tuổi thọ của trúc sào không quá 8 năm sau khi phát triển (tính từ quá trình bắt đầu sinh măng). Trúc sào rụng lá hàng năm nên tán lá có nhiều cành thứ cấp.
Phân bố trúc sào
Nhiều người truyền nhau rằng cây trúc sào được người đồng bào Dao lấy giống từ bên Trung Quốc. Do du canh du cư mà lan rộng tại các vùng núi phía bắc nước ta. Sau này đồng bào Tày, Nùng đã lấy giống về và trồng xuống các vùng trung du.
Trúc sào được trồng nhiều nhất ở Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái nguyên, Quảng Ninh. Thường ở độ cao trên 800m tại các vùng đồng bào Dao, Mèo, Tày, Nùng sinh sống và phát triển kinh tế.
Giá trị sử dụng trúc sào
Thân trúc sào thẳng, tròn đều, mặt nhẵn, không phải tốn công uốn nắn nhiều. Trúc sào sau khi được xử lý phơi khô và xử lý thẩm mỹ cho ra màu vàng nguyên rất đẹp. Trúc sào để đóng bàn ghế, sào nhảy, hàng rào, cần câu,… Phần thích trắng mịn nên thường được ứng dụng trong sản xuất mành trúc – chiếu trúc hay các sản phẩm mây tre đan, thủ công mỹ nghệ.
Ngọn trúc sào có nhiều cành nên thường được dùng làm chổi xuất khẩu đi nước ngoài. Tất cả các mặt hàng từ trúc sào rất được khách hàng trong nước và cả khách nước ngoài ưa chuộng. Măng trúc sào ăn rất ngon ngọt nhưng năng suất thường không cao. Trúc sao cũng có thể được sử dụng trong sản xuất giấy.
Vựa Cừ Tràm Thái Dương hiện là địa chỉ chuyên cung cấp các loại nguyên liệu tre trúc uy tín tại TPHCM. Đặc biệt là loại cây trúc sào đã được sấy khô và xử lý thẩm mỹ. Tham khảo giá bán cây trúc khô trang trí hiện nay tại TPHCM.
Kỹ thuật trồng và khai thác trúc sào
Gây trồng
Trúc sào trồng bằng cách hom gốc là hiệu quả nhất. Cách lấy giống là lấy một đoạn thân khí sinh có mang đoạn thân ngầm 40-80cm. Lợi dụng việc phát triển của thân ngầm có thể dẫn dụ để Trúc sào lan nhanh ra xung quanh diện tích đã trồng sẵn.
Những năm đầu có thể trồng xen cây hoa màu nông nghiệp nhằm tăng độ đạm cho đất và mang lại thu nhập cho gia đình.
Sau khi trồng 3-4 năm có thể chặt nuôi dưỡng. Sau 7-8 năm cần xới đất. Rừng 20-30 tuổi có thể bóc hết lớp thân ngầm già cho sự phát triển tốt hơn của rừng trúc sào.
Khai thác
Sau khi trồng 5-6 năm là có thể đưa vào khai thác, phương thức chung vẫn là khai thác chọn từng cây, có thể chặt hết cây từ tuổi 4 trở lên và chu kỳ là 3 năm.
Lời kết
Qua bài viết ta thấy rằng trúc sào là cây trồng có nhiều giá trị để xuất khẩu và thích hợp cho vùng cao có dân tộc ít người như ở các vùng núi phía Bắc. Việc trồng cây trúc sào vừa tăng thu nhập cho đồng bào, ổn định sản xuất và góp phần xóa đói giảm nghèo. Hy vọng những thông tin chia sẻ của Vựa Cừ Tràm Thái Dương trong bài viết này sẽ có hữu ích với quý đọc giả đang cần tìm các thông tin về loại cây này.
